Dauva hin EU

EU-themme tšeerena tšetanes laagi, so aavena pherdime are saare EU-themme. Vollakiire ȟluutibi neeve laagenna hin saarunes tšerto aro Europako parlamentos ta aro ministeriako-konsilos. Angle douva kaana ȟluutibi hin tšerto EU-themmengo folkengo naalengiire rakkena ta tenkavena tšetanes doolenna maȟkar peen.

Jakkes Sveittiko themmesko falliba sar parlamentarikaane divisi aaȟȟena aro it skokka aro EU laakengo barjibosko ta pherdibosko prosessos. Aro Sveittiko them falliba, parlamentos ta tšenstakiire aaȟȟena tilsvaarime tšetanes dotta, te EUsko laagi aavena pherdime.

Sar Sveittiko themmeskiiro tuut hin angouvibosko volla aro EU-itbutti kaana tu deha tukko lyija aro themmuno parlamentosko ta Europako parlamentosko tšetane velkibi elle kaana tu deha vauro maneereha auri tukko džinta politikaane saakenna.

EU-themmeskiiresko horttibi

Saare, koon aaȟȟena iek EU-themmesko themmeskiiro/-i, aaȟȟena niina EU-themmeskiiro. Dauva dela lenge butvare horttibi. Naaluno merkneha EU themmengiire vojuvena:

• del pengo lyija kaana hin Europako parlamentosko politikaane naalunengo velkiba
• mekkena džal (vandruven) phirres elle tšeeres butti ta sikjuves are vaure EU-themme
• lel peske jelbiba aro vauro EU-themmesko Embassaadi (Themmuno Naalibosko stedos) kaana joon draatena/vandruvena aro ajasaave themme so na aaȟȟena EU-themme (themme so na aaȟȟena arre aro EU-grense)
• biȟaves e-posti ta liine EUsko tšeeribongiirenge varosavo EUsko tšenstino tšimbeha, sar Sveittiko tšimb, ta lel svaariba peske lesko/lako iego tšimbeha
• drabaves EUsko laagi ta saakavitika liine pengo iego tšimbeha
• te tšeeres klaagibi EUsko horttiboskosaakengo ombudsmanneske, ke varosavo EUsko saakengo tšenstano partos hin amsidas tuut aro bihorttime maneereha

So EU tšeerela

Sveittiko them ta vaure EU-themme tšeerena itbutti aro ekonomikaane (louvengo saaki) ta politikaane puȟȟibi, kai joon tenkina, te tšetanes joon lena fendide auri aavibi sar kokares. Ekonomikaano barjiba, utšo buttikaano stedos ta langȟvardo tiijako barjiba aro EUsko arruno marakne aaȟȟena iek par doola itbuttiako saakengo auri aavibi, so joon kammena.

EU itbuttiako botnosko tšuuvibi aavena džorjime aro sömsibi, so hin khaarime botnosko sömsibi. Aro botnosko sömsibi hin rannime teele, so EU vojuvela ȟluutaves (dömmaves), ta sar douva hyövyvelas tšeeres butti. Daala botnosko sömsibi hin itȟlaagime sar themmuno laaga. Saare EU-themme hin bojjite botnosko sömsibi, ta leen hin mostiba te pherdaven doola.

EU-themme tšeerena itbutti naaluno merkneha are daala saaki

• tšyöbos
• rigiakuuno barjiba
• phuujano ȟaȟtibi
• roodiba
• džoor (energia)
• trystalophuujako puȟȟibi
• kriminaalo laagako phagirbosko stanniba/prissiba
• naȟiboskiirengo/phirutnengo politiikkos

So EU na tšeerela

EU-themme aaȟȟena tilsvaarime butvare saakenna, katta EU na tšeerela ȟluutibi. Naalune merkne aaȟȟena buttiako skattiba, sastiboskosaakengo omsorga, skooliba, jivibi (phurnengo dživibi) ta kentosko tiljibi.